Wat doet vitamine B12?
Vitamine B12 is, samen met vitamine B11 (Foliumzuur), nodig voor de vorming van rode bloedcellen en de synthese van het DNA. Vitamine B12 ondersteunt ook het functioneren van het centrale en perifere zenuwstelsel.
Waar is vitamine B12 voor nodig?
Vitamine B12 is nodig voor:
- Normale celdeling en een goed functionerend immuunsysteem
- Een normale stofwisseling in de darm
- Het optimaal functioneren van de hersenen en alle zenuwen
Wat zijn de gevolgen van een vitamine B12-tekort?
1) Stagneren van de celdeling leidt tot verminderde aanmaak van het bloed, de huid en de slijmvliezen. Er kan bloedarmoede ontstaan (grote rode bloedcellen, macrocytose). Problemen in het immuunsysteem kunnen leiden tot een zwerende tong, aften, haaruitval, een verstoorde reuk en smaak en ontstekingen van maag en slokdarm.
2) Problemen met stofwisseling kunnen leiden diarree en verstoring van de vet- en eiwitstofwisseling. Symptomen zijn vermoeidheid, gebrek aan eetlust, daling van het lichaamsgewicht en een verhoogde slaapbehoefte.
3) Afbraak van de hersenen en het perifere zenuwstelsel kan leiden tot concentratie- en geheugenzwakte, woordvindproblemen, psychische klachten zoals depressie en psychose, depersonalisatie, dementie en autisme, gevoelsstoornissen in handen en voeten, tintelingen en krachtverlies. In 2% van de gevallen treedt door achteruitgang van de oogzenuw verminderd gezichtsvermogen op.
Vitamine B12-gebrek kan ook leiden tot verstoring van de menstruatiecyclus.
In welke klachten en symptomen kunnen deze gevolgen zich verder nog uiten?
Hans Reijnen, een huisarts met veel ervaring in behandelen van vitamine B12-tekortproblemen, hanteert een A- en B-criteria-overzicht aan symptomen die respectievelijk sterk in de richting van een vitamine B-12 tekort wijzen, en symptomen minder specifiek zijn. Er kunnen ook andere oorzaken een rol spelen. Uiteindelijk geeft de combinatie van klachten en bloedbepaling de doorslag.
A-criteria
- Moeheid (Chronisch Vermoeidheids-syndroom)
- Cognitieve hersenfunctiestoornissen: concentratiezwakte, geheugenzwakte en/of woordvindstoornissen
- Allergische klachten en/of auto-immuunproblemen
- Problemen in de afweer (immuunsysteem) als terugkerende infecties
- Huidproblemen als slecht genezende wondjes, ontstekingen
- Bloedarmoede, slecht reagerend op ijzertoediening
- Tandvleesproblemen
- Krachtvermindering in armen en benen
- Prikkelingen, tintelingen, gevoelloosheid
- Incontinentieproblemen door slecht functionerende zenuwen
- Psychische/ psychiatrische problemen: dementie, psychose, autisme
- Snelle progressie/of ontstaan van hart- en vaatziekten door verhoogd homocysteïnemie
B-criteria:
- Haaruitval, slijmvliesproblemen (mond, tong, slokdarm en maag)
- Gevoelsstoornissen: doofheid, tintelingen,prikkelingen in handen, voeten en of de tong
- Spiertrekkingen (kan ook veroorzaakt zijn door magnesiumtekort)
- Verlies van eetlust
- Verlaagde vruchtbaarheid bij mannen als vrouwen
- Depressiviteit, depersonalisatie (verward, onverschillig, apathisch, afwezig)
- Visusklachten door ontsteking of achteruitgang van de oogzenuw
Wat zijn oorzaken van vitamine B12-tekort?
- Onvoldoende aanbod via de voeding: ondervoeding, alcoholisme, vegetarisme, veganisme, macrobiotiek
- Verstoorde opname door maag-darmproblemen: chronische atrofische gastritis (hoge leeftijd), overgroei van de maagbacterie Helicobacter pylori in de maag, darmontstekingen als de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, parasitaire infecties zoals giardia lamblia. Een tekort of ontbreken van zoutzuur in het maagsap.Verder coeliakie, ernstige voedselallergieën enzovoort
- Auto-immuunaandoeningen (auto-antistoffen kun je aanmaken tegen de maagwandcellen en/of de intrinsic factor)
- Lever- en of problemen van de alvleesklier
- Aangeboren verstoringen va het B-12 metabolisme (problemen met omzetting naar de actieve vormen, dit speelt vaak bij AT’s/AM’s)
- Na maagoperaties of darmoperaties, denk aan maagverkleiningen
- Medicatie: metformine (gebruikt bij Diabetes Mellitus), maagmedicatie zoals langdurig gebruik van protonpompremmers, cholesterolverlagers, antibiotica
- Roken
- Post Vaccinaal Syndroom, dit is een verzamelnaam voor allerlei verstoringen die kunnen optreden na een of meerdere vaccins. De website www.tinussmits.nl voorziet in meer informatie hierover. Het behandelen van van verstoringen door vaccins, medicatie etc is mogelijk in mijn praktijk.
Wat zijn de normaalwaarden voor vitamine B12 in het bloed?
In Nederland wordt een ondergrens van 140 pml/l gebruikt. Anderen beweren dat een ondergrens van 200 pml/l of 300 pml/l beter is.
Als je uitgaat van een ondergrens in het bloed van 150 pml/l heeft 5-10% van de Nederlandse bevolking een tekort aan vitamine B12.
Dr. J. Chandy, een Engelse huisarts met veel ervaring in de behandeling van B12, hanteert de volgende waarden, die adequater lijken dan de huidige medische normaalwaarden:
* serum B12-niveau van 300-450 pg/ml gering tekort
* serum B12-niveau van 200-300 pg/ml matig tekort
* serum B12 niveau onder de 200 pg/ml ernstig tekort
Voor kinderen worden door deze arts andere waarden aangehouden.
Mensen worden geboren met een serum-B12- niveau van ongeveer 2000 pg/ml, wat gedurende het leven geleidelijk afneemt.
Als het niveau in het bloed onder de 550 pg/ml daalt, begint in het cerebrospinale vocht een tekort aan B12 te ontstaan.
Normale of hoge bloedwaarden en toch tekort-klachten: een omzettingsprobleem
Het komt nogal eens voor dat mensen een omzetting (methylering)probleem hebben. In dat geval wordt hydroxycobalamine (ook per injectie toegediend) of cyanocobalamine (wat in België gebruikt wordt voor de injecties) niet of onvoldoende omgezet naar de actieve vormen. Dit zijn adenosylcobalamine en methylcobalamine. Adenosylcobalamine is nodig in de celmitochondriën en methylcobalamine in het bloedplasma en het celcytoplasma.
Kun je ook teveel Vitamine B12 innemen?
Vitamine B12 (Cobalamine) is wateroplosbaar en kan niet worden opgeslagen in het lichaam. Het lichaam neemt slechts kleine hoeveelheden op en de rest wordt uitgescheiden via je urine.
Behandeling van een vitamine B12-tekort
Bij vitamine B12 tekort spelen meerdere factoren een rol. Daarom is zomaar supplementen te gaan slikken geen goed idee.
Injecties via de huisarts zijn meestal nodig bij symptomen met een B12 spiegel in het bloed van onder de 300. Hierbij is de methylmalonzuur-waarde ook vaak verhoogd in het bloed. Kritisch kijken naar de oorzaken(hyperlink naar deel oorzaken vitamine B12 tekort) en oplossen wat hierin mogelijk is, is een belangrijke stap. Blijven er klachten terwijl de adequate normaalwaarden wel in orde zijn, dan wordt het tijd voor suppletie in de zin van medicatie.
Medicatie
Huisarts Hans Reijnen (intussen helaas gepensioneerd) heeft veel ervaring met het behandelen van patiënten met een vitamine B12-tekort. Reijnen behandelt in 85% van de gevallen met zuigtabletten en kiest vooral voor de actieve vormen van vitamine B12 (methylcobalamine en adenosylcobalamine). Reijnen stelt dat niet iedereen kan methyleren en de actieve vormen methylcobalamine en adenosylcobalamine (uit hydroxocobalamine of cyanocobalamine) kan maken. Dit lijkt ook vaak aan de hand bij AT’s en AM’s, naar mijn idee vaker nog bij Meerlingen. In dat geval is het geven van het actieve methylcobalamine en of adenosylcobalamine noodzakelijk om tekorten weg te werken. Het kan zelfs zinvoller zijn om deze actieve vormen te nemen in de vorm van zuigtabletten, dan de nog om te zetten vorm hydroxocobalamine, die in Nederland per injectie wordt toegediend. Er zullen erg grote hoeveelheden hydroxocobalamine toegediend moeten worden om ervoor te zorgen dat iemand die slecht omzet iets van methyl- en adenosylcobalamine in zijn of haar cellen krijgt. Iemand die vrijwel niet omzet, kan zodoende met torenhoge vitamine B12-gehaltes in het bloed toch een vitamine B12 gebrek hebben met alle nare gevolgen daarvan (zie symptomen vitamine B12 tekort) In tabletvorm zijn methylcobalamine (zuigtabletten) en adenosylcobalamine (dus beide actieve vormen) wel verkrijgbaar, al dan niet gecombineerd met foliumzuur. Hydroxycobalamine in zuigtabletvorm nemen heeft weinig zin, het wordt niet opgenomen via het mondslijmvlies. Cyanocobalamine laat bij het omzetten kleine resten cyanide achter in het lichaam en wordt om deze reden vaak afgeraden.
Nieuwe test: Actief B12
De actieve vormen van vitamine B12 in het lichaam zijn het methylcobalamine en het adenosylcobalamine (dibencozide). Adenosylcobalamine is vooral aanwezig in de celmitochondriën en methylcobalamine vooral in bloedplasma en celcytoplasma. De Actief-B12 is een nieuwe test om vitamine B12 te bepalen. Het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam en het Medisch Spectrum Twente kunnen momenteel als enige ziekenhuizen in Nederland deze test uitvoeren. Deze test meet alleen de B12 gebonden aan transcobalamine II. De ondergrens is 20pmol/l, aan de lage kant, deze zou eigenlijk op 36 pmol moeten liggen. Het is ook hier nodig om naar het methylmalonzuur te kijken.
Methylcobalamine is als co-factor nodig voor de omzetting van homocysteine in methionine. Deze reactie is nodig om het foliumzuur te laten functioneren. Gebeurt dit niet, dan raakt de opbouw van DNA en RNA verstoord en kunnen alle zich snel delende weefsels als beenmerg (bloedaanmaak), slijmvliezen (darmwand,maagwand, tong enz.) niet goed herstellen. Deze test kan een optie zijn als de huisarts niet wil meewerken aan injecties. Aan de andere kant worden de zuigtabletten met de actieve vormen erin voor zover mij bekend niet vergoed en zijn ze zonder recept verkrijgbaar. Mochten de vergoedingsregels voor deze zuigtabletten gunstiger worden, dan kan deze bloedtest opportuun worden om aan te tonen dat er daadwerkelijk een tekort is aan de actieve vormen van vitamine B12.